CZYM WŁAŚCIWIE JEST PH?
Skala pH określa kwasowość lub zasadowość wody. Upraszczając pH to stosunek jonów (kationów) wodorowych o ładunku dodatnim (H+) do jonów (anionów) hydroksylowych (OH-). Jeśli w roztworze znajduje się dokładnie taka sama ilość H+ i OH-, wówczas ładunki dodatnie są równoważone przez ładunki ujemne, a pH wynosi 7, co oznacza, że roztwór jest obojętny. Jeżeli pH wynosi mniej niż 7 to roztwór jest kwaśny, a jeżeli więcej niż 7 to roztwór jest zasadowy.
ZMIANY PH W PRZYRODZIE
Wahania pH wynikające ze zmian stężenia dwutlenku węgla (CO2) są powszechne w wielu naturalnych zbiornikach wodnych. CO2 gromadzi się w jeziorach i rzekach w ciągu nocy w wyniku rozkładu związków organicznych, co powoduje spadek pH. Gdy do zbiornika dociera światło słoneczne, rośliny zaczynają odprowadzać CO2 w ramach fotosyntezy, co powoduje wzrost pH.
W wielu naturalnych zbiornikach często występują wahania pH równe nawet 1. Zwykle zmiany pH są dosyć dynamiczne i występują głównie między świtem a południem, ponieważ po wschodzie słońca roślinność zaczyna szybko pobierać z wody dwutlenek węgla.
W jeziorach i rzekach taka zmiana pH nie wpływa w żaden sposób ani na ryby, ani na rośliny. Dlatego jako mit należy uznać stwierdzenie, że stabilność pH jest najważniejszym czynnikiem w akwarium.
Istnieją określone gatunki ryb pochodzące z bardziej odizolowanych zbiorników wodnych, które nie podlegają tak dużym wahaniom parametrów wody. Dlatego nadal warto badać naturalne warunki, w których żyją poszczególne zwierzęta hodowlane. Dotyczy to zwłaszcza ryb rzadkich lub dziko odłowionych.
Jednak najczęściej ryby hodowane w handlu akwariowym są całkowicie niewrażliwe na małe wahania pH wody. Potwierdzeniem tej tezy są popularne akwaria roślinne zakładane w tysiącach miejsc na całym świecie. Ponieważ CO2 jest pobierany przez rośliny tylko wtedy, gdy dostępne jest światło, to w zbiornikach z dozowaniem CO2 najczęściej stosuje się kontrolery lub sterowniki dozowania CO2 tylko wtedy, gdy oświetlenie jest włączone. W takich akwariach CO2 może powodować spadek pH o nawet 1 do 1,5 punktu. Mimo wszystko hobbyści są w stanie z powodzeniem hodować w nich ryby i krewetki.
CZY PH MNIEJSZE NIŻ 6 ZABIJA BAKTERIE ODPOWIEDZIALNE ZA DOJRZAŁOŚĆ MOJEGO AKWARIUM?
W skrócie – nie. Wiele naturalnych rzek ma pH w przedziale od 4 do 5 i tętni życiem, zarówno pod względem ryb, jak i bakterii. Jeśli chcesz dowiedzieć się, w jaki sposób bakterie z technicznego punktu widzenia mogą się przystosować do warunków niskiego pH, to polecam lekturę tego czasopisma naukowego.
TAK NAPRAWDĘ LICZY SIĘ KH
Wartość pH jest ściśle związana z twardością węglanową (KH), która mierzy ilość jonów węglanowych (CO3) i wodorowęglanowych (HCO3) w wodzie. Większość wody zawiera węglany, a im większe stężenie jonów węglanowych, tym wyższe pH, które jednocześnie jest bardziej odporne na czynniki, które mogłyby je obniżyć. Na przykład moja woda z kranu ma KH równe 0,5, a woda Cory’ego ma KH równe 7. Gdybyśmy oboje dodali niewielką ilość kwasu do naszych akwariów, pH w moim akwarium spadłoby znacznie szybciej niż w jego.
Poziom twardości węglanowej (KH) w akwarium można zmienić dodając na przykład wapień (CaCO3). Wapień powoduje zwiększenie zawartości węglanów w wodzie. Spadek/wzrost KH zawsze powoduje spadek/wzrost pH. Jednak nie działa to w drugą stronę – możemy wpłynąć na zmianę poziomu pH w akwarium roślinnym w taki sposób, aby KH znacząco się nie zmieniło. Najlepszym tego przykładem jest dozowanie CO2. Dwutlenek węgla zakwasza wodę i obniża pH, ale nie zmienia poziomu twardości węglanowej wody (KH).
Wahania KH wpływają na zwierzęta akwariowe, ponieważ zmiany stężenia soli kwasów węglowego (węglanów) wpływają na funkcje osmotyczne. Wahania KH powodują zmianę pH. Podsumowując: zmiany pH spowodowane zmianami KH wpływają na zwierzęta akwariowe, ale zmiany pH bez zmian KH – nie.
Stabilność KH ma o wiele większe znaczenie w akwariach niż stabilność pH. Stabilność pH jest ważna tylko jako wskaźnik stabilności KH.
Dlaczego więc wszyscy tyle mówią o pH?
Kiedyś wartość KH była trudna do zmierzenia, podczas gdy mierzenie wartości pH nie sprawiało większych problemów. Dodatkowo skala pH była dla wielu osób o wiele bardziej zrozumiała niż skala twardości wody. Obecnie nastąpił postęp nauki i dlatego powinniśmy zwracać przede wszystkim uwagę na KH, ponieważ to ostatecznie KH wpływa na rośliny oraz zwierzęta akwariowe.
CZY MOGĘ W TAKIM RAZIE ZIGNOROWAĆ PH?
Wartość pH również ma znaczenie. Odczyn pH może być ważny szczególnie w przypadku hodowli specyficznych, wrażliwych gatunków zwierząt. Jednak prawie zawsze zwierzęta akwariowe, które wymagają wody o określonym pH, wymagają również określonej wartości KH, a należy pamiętać, że KH jest ważniejsze. Na przykład, możesz hodować pielęgnice afrykańskie w akwarium z dozowaniem CO2 (które obniża pH do ok. 7), o ile będziesz utrzymywać wysokie wartości KH.
Ryby naturalnie występujące w kwaśnych bagnach torfowych poradzą sobie bardzo dobrze w akwarium, w którym pH spada z 7 do 5,8 podczas dozowania CO2, ponieważ pH 5,8 mieści się w zakresie występującym w ich naturalnym środowisku. Jednak ryby lubiące środowisko zasadowe mogą już nie odnaleźć się w takich warunkach. Zauważ, że nie chodzi tutaj o same wahania pH, ale o to czy wartości skrajne występują w środowisku naturalnym danego gatunku. Te same ryby lubiące środowisko zasadowe mogą np. przetrwać wahania pH od 8,5 do 7. Ważne jest, aby odróżnić wpływ zmiany pH od wpływu skrajnej wartości pH.
Wahania pH spowodowane zmianami CO2 nie mają wpływu na zwierzęta akwariowe. Jednak ekstremalne wartości pH, wysokie lub niskie, spowodowane dozowaniem CO2 lub innymi substancjami kwaśnymi, mogą już na nie wpływać.
Rybki Sundadanio axelrodi są uważane za bardzo wymagające, jednak z powodzeniem hoduję je w swoim akwarium z dozowaniem CO2 (w którym dzienne wahania pH wynoszą powyżej 1 stopnia). Ich ciemnoniebiesko-czerwone ubarwienie świadczy o korzystnych warunkach w moim akwarium. Takiego ubarwienia raczej się nie spotka w sklepie zoologicznym.
JAKIE PH JEST ODPOWIEDNIE DLA RYB?
Standardowy zakres wartości, w którym większość dostępnych w sklepach zwierząt akwariowych i roślin może przeżyć, to pH od 6,0 do 8,0. W większości akwariów wartość pH nie spada ani nie wzrasta do poziomu szkodliwego, o ile wartość KH jest stabilna. Istnieją jednak zwierzęta akwariowe pochodzące z regionów o wyższym lub niższym poziomie pH, które mogą być lepiej przystosowane do warunków spoza tego zakresu. Przykładowo ryby z kwaśnych bagien torfowych mogą radzić sobie dobrze przy bardzo niskim pH równym 4,0, natomiast wiele pielęgnic z jezior o odczynie zasadowym czuje się dobrze w wyższych zakresach pH (8-9+) i nie odnajduje się w kwaśnych środowiskach. W przypadku hodowli ryb źle tolerujących niskie pH, buforowanie wody w celu uzyskania wyższych poziomów KH zapobiega zbyt niskiemu spadkowi pH z powodu dozowania CO2. W większości akwariów wielogatunkowych alkaliczność równa 0,5-2 dKH jest więcej niż wystarczająca, aby zapobiec nadmiernemu zakwaszeniu wody, które mogłoby mieć negatywny wpływ na zwierzęta.
DLACZEGO TAK CZĘSTO SŁYSZYMY, ŻE PH JEST TAKWAŻNYM CZYNNIKIEM, JEŚLI TO NIEPRAWDA?
Są to pozostałości minionej epoki, kiedy to jeszcze w akwarystyce jedynymi powszechnie dostępnymi testami były testy pH. Wartość pH była wówczas traktowana jako zmienna KH, ponieważ wahania KH mają wpływ na pH. Generalizując – stabilne pH oznacza stabilne KH (co jest niezmiernie ważne). Wahania KH o więcej niż 3 stopnie w krótkim czasie mogą mieć drastyczny wpływ na wrażliwe zwierzęta, takie jak krewetki. Obecnie możemy oddzielnie mierzyć wartości KH, GH, TDS i pH, a nasza wiedza na temat czynników, które mają wpływ na zwierzęta akwariowe jest znacznie większa.
JAKA WARTOŚĆ PH W AKWARIUM ROŚLINNYM JEST IDEALNA?
Wartość pH 6-7, czyli odczyn lekko kwaśny jest optymalna w przypadku większości akwariów roślinnych. To dlatego substraty zawierają torf, który delikatnie zakwasza wodę w zbiornikach i obniża poziom KH.
Popularne gatunki roślin, które nie są zbyt wybredne, można uprawiać w znacznie bardziej zasadowej wodzie o pH 8+.
Ponieważ moja woda kranowa jest bardzo miękka, we wszystkich moich akwariach, w których nie stosuję wapienia wartość KH jest poniżej 1. Natomiast, gdy dozowanie CO2 jest włączone, pH zmienia się o ponad 1 stopień.
Źródło: www.2hraquarist.com
Autor: Xiaozhuang Wong
Tłumaczenie: Magdalena Furga
Kopiowanie tekstu zabronione.
